Lasy deszczowe stabilizują klimat ziemski, regulują cykle wodne i są domem dla największej ilości gatunków fauny i flory na świecie. Nadmierna eksploatacja i niszczenie tego bogactwa jest więc jednym z najpoważniejszych problemów środowiskowych, z jakimi boryka się człowiek. Konieczna jest ochrona tych unikatowych ekosystemów. Rządy, a także międzynarodowe instytucje finansowe i organizacje pozarządowe przygotowują szereg tego typu programów. Część z nich przynosi pewne efekty, część- przeciwnie - opierając się na zbędnych założeniach, przynosi więcej szkody niż pożytku. Tymczasem lasy deszczowe kurczą się każdego dnia, a wraz z nimi giną unikalne gatunki i wzrasta groźba zaburzeń hydrologicznych na skalę światową oraz silniejsze skutki efektu cieplarnianego 1).

________
1) Fakt, że procesu cieplarnianego nie da się cofnąć jest dość powszechnie przyjmowany przez naukowców i zielonych. Można jednak złagodzić jego efekty. W tym celu należałoby jednak przeprowadzić szybko rewolucyjne wręcz zmiany w gospodarce światowej.


Grzech 1: Ekonomia środowiskowa

Rządy i międzynarodowe instytucje finansowe często starają się przyjąć koncepcję ekonomii środowiskowej (tj. nadać wartość materialną wszystkim dobrom, również przyrodzie), a także w większości opierają się na założeniu, że bieda jest główną przyczyną gospodarki rabunkowej na terenach lasów tropikalnych: ludzie wypalają las, by zakładać małe poletka lub wypasać bydło; niestety, tereny te szybko ulegają bielicowaniu i w ten sposób konieczne jest wyrywanie Naturze dalszego kawałka jej królestwa, by przeżyć. Zakłada się więc, że inwestowanie w rozwój regionów tropikalnych rozwiąże problem biedy, a co za tym idzie - ochroni lasy pierwotne od zniszczenia. Jest to jednak tylko pół prawdy - znaczna część tych terenów jest kontrolowana przez międzynarodowe korporacje lub władze centralne, a mieszkańcy nie mają wpływu na gospodarkę ziemią, ponieważ ziemi nie posiadają. Znaczne obszary lasów deszczowych wycinane są pod pastwiska dla dużych stad bydła oraz w poszukiwaniu rzadkich i cennych gatunków drewna czy - kopalnie.


Grzech 2. Koncepcja zrównoważonego leśnictwa

Specjaliści twierdzą, że w przypadku lasów tropikalnych jest to koncepcja, której w zasadzie się nie realizuje. Przeciwnie - przemysłowa produkcja drewna bez ponownego zalesiania ogołoconych terenów lub promowanie monokultur nie służy puszczom.

Przykład stanowi tu program o nazwie The Tropical Forest Action Plan (Plan działania dla lasów tropikalnych), który powstał w 1985 r i dysponuje milionami dolarów na rozwój terenów tropikalnych. Przyjmując jednak nieprawidłowe założenia (pomija bowiem ludność pierwotną, promuje rozwój przemysłu drzewnego i opera się na założeniu ekonomicznej wartości wszelkich dóbr), nie przyniósł oczekiwanych rezultatów, a wręcz przeciwnie - przyczynił do zwiększenia przemysłowej wycinki lasów.

Grzech 3. Osłabianie bioróżnorodności

Kolejnym grzechem naszej cywilizacji jest błędne założenie, że można utrzymać wysoką bioróżnorodność poprzez zachowanie wielu gatunków o niewielkiej ilości przedstawicieli. Założenie to nie ma żadnych możliwości utrzymania różnorodności biologicznej planety, ponieważ jedynie jak najszersza ochrona terenów nie zmienionych przez człowieka i zmniejszanie naszego oddziaływania na środowisko może pozwolić utrzymać przy życiu możliwie dużą ilość gatunków. Strategie ochrony przyrody mogą zatem stanowić jedynie element szerszej strategii.


Grzech 4. Bieda, długi i nierówność społeczna

Wg danych Banku Światowego, kraje Trzeciego Świata winne są północnej półkuli ok. 1,3 biliona dolarów (1'300'000'000'000 USD) i corocznie spłacają ok. 50 miliardów dolarów (50'000'000'000), czyli więcej niż otrzymują w ramach pomocy. Kraje najbardziej zadłużone, posiadają też stosunkowo największe połacie lasów deszczowych. Poświęcają więc jakość środowiska, a także stan zdrowia i edukacji własnych mieszkańców żeby spłacić długi (zaciągnięte często na prowokowane wojny). Oczywiste jest, że bez redukcji długów nie powstrzyma się eksploatacji lasów deszczowych - po przeprowadzeniu umorzenia, kraje beneficjanci nie musieliby nadmiernie eksploatować zasobów naturalnych.

Istnieje też potrzeba stworzenia większej równości podziału dóbr. Obywatele bogatej części świata korzystają z nadmiarem z wszelkich dóbr, odbierając prawo korzystania z zasobów biednej części świata, a także przyszłym pokoleniom. Ogłoszona kilkanaście lat temu deklaracja zrównoważonego rozwoju nie ograniczyła bowiem konsumpcjonizmu nawet w najmniejszym stopniu.

Długofalowe bezpieczeństwo lasów deszczowych można osiągnąć tylko w przypadku, gdy zwalczone zostaną światowe marnotrawstwo i niesprawiedliwość społeczna. Należy więc dokonać poważnego przewartościowania systemu świata zachodniego.

Grzech 5. Brak ziemi

Brak ziemi jest jedną z największych bolączek biednych krajów. Mieszkańcy wypalają las dla pozyskania ziemi pod uprawy i w ten sposób powodują większe straty niż ktokolwiek inny. World Rainforest Movement (Światowy Ruch na Rzecz Lasów Deszczowych) proponuje więc szereg reform uwłaszczeniowych dla tych ludzi i zakłada, że bogate kraje powinny wywrzeć naciski na rządy państw Trzeciego Świata, w celu poprawy ich sytuacji. Podkreśla się także znaczenie przemysłu drzewnego, który wykupuje ziemie uprawne pod drogi i zakłady, odbierając lokalnym mieszkańcom źródło utrzymania.


Grzech 6.Osłabienie znaczenia lokalnych społeczności

Zniszczenia w środowisku naturalnym związane są blisko z osłabieniem społeczności lokalnych. W takich przypadkach, kontrola nad ziemią przechodzi w ręce władz centralnych i instytucji międzynarodowych, które nie mają żywotnej potrzeby ochrony ziemi, a wręcz przeciwnie - wykorzystując bogacąc się kosztem lasów pierwotnych. Należy ten proces odwrócić i oddać ziemie ich mieszkańcom, także - plemionom pierwotnym zamieszkującym lasy deszczowe.

Uznanie praw pierwotnych mieszkańców do życia w zachowanych lasach deszczowych jest jedną z ważniejszych kwestii związanych z polityką ochrony lasów deszczowych. Plemiona Penan (Malezja), Yanomani z Brazylii czy Pigmeje ze środkowej Afryki żyją w zachowaniu równowagi pomiędzy własną konsumpcją a stanem otaczającego środowiska, traktując las jako święte, przepojone duchem miejsce, z którego nie wolno wziąć więcej niż się odda.


7.Eksploatacja drewna z lasów tropikalnych

Drewno z lasów tropikalnych wykorzystuje się na rozmaite sposoby i w większości przypadków, można je zastąpić. Gdyby popyt znacznie spadł, międzynarodowy handel tym drewnem przystał być opłacalny i w ten sposób zlikwidowałoby się podstawową przyczynę wyniszczania lasów tropikalnych.


Na szczęście dla planety pojawiają się stopniowo działania, które służą zarówno ochronie lasów pierwotnych, jak i wdrażaniu rozwiązań zgodnych z ideą zrównoważonego rozwoju.

Na przykład, jednym ze sposobów walki z wycinką lasów tropikalnych, jest znakowanie drewna. Jak dotąd, największy sukces odniósł tu system wprowadzony przez Radę Zarządców Lasów (Forest Stewardship Council - FSC) w 1993 r. członkowie Rady to organizacje pozarządowe, organizacje ochrony praw człowieka, konsumenci i producenci drewna z ponad 25 krajów. FSC wyznaczył cztery organizacje oceniające, czy międzynarodowe organizacje ubiegające się o możliwość używania certyfikatu, działają w poszanowaniu środowiska naturalnego.

W USA Rainforest Action Network prowadzi kampanię zakładającą zmniejszenie wykorzystania drewna o 75%.

W 1900 r. rząd Kolumbii oddał pierwotnym mieszkańcom połowę ich pierwotnych puszczańskich terenów, przyznając im prawo bycia strażnikami puszczy.

Na Papui - Nowej Gwinei i w Ekwadorze Rainforest Information Centre (Centrum Informacji nt. Lasów Deszczowych) prowadzi szereg małych projektów mających wspierać rozwój aspiracji do ziemi małych tradycyjnych właścicieli i lokalnych mieszkańców.

Daleko nam jednak jeszcze do zahamowania dewastacji naturalnych lasów deszczowych. Miejmy nadzieję, że zdążymy zanim odejdzie ostatni jaguar - duch puszczy.

Więcej informacji o działaniach na rzecz ochrony lasów deszczowych:
http://www.rainforestjukebox.org

Izabela Kołacz
ikolacz%40wp.pl

________
*) Nadtytuł pochodzi od webmastera